Merhabalar,
Temel olarak Boeing 737-800 uçağında bir uçuş esnasında gerekli olacak olan yakıtı nasıl hesaplayabiliriz bunu anlatmaya çalışacağım. Konu biraz detaylı olduğu için ilk önce kullanılacak verileri sonrasında da bir adet örnek yapacağız. Bu hesaplamalar için bizlere uçağın FCOM dökümanı gerekli olacaktır. Her uçağın ağırlığı ve limtleri farklı olabileceği için, THYVA ile PMDG'nin yayınlamış olduğu FCOM'da farklılıklar mevcuttur.
Öncelikle kullanacağımız formülün kullanımını öğrenmek ile başlayalım.
Örnek olarak;
X F(X)
200 4000
400 6000
Bu formüle göre eğer X=300 ise f(x)= 5000 olur. Ama istenilen değer ortalama gibi işlemler için yeterli değilse aşağıdaki formülü kullanıyoruz.
Tablo 1’de x= 265 f(x)=? Dersek formül ile hesaplayalım.
f(x)= (265 – 200) * (6000 – 4000) / (400 – 200) + 4000 = 4650
Formülü öğrendikten sonra bazı standart ve limitleri bilmemiz gerekiyor.
OEW(Operating Empty Weight), olarak
41.400 KG alacağız.
Yolcu ağırlığını standart olarak
80KG alacağız.
Yolcu başına düşen bagaj ağırlığını ise
10KG olarak hesaplayacağız.
Uçağımızının yakıtsız ağırlığını bulmak içinse;
PAX * (0.080 + 0.01) = PAYLOAD ZFW = OEW + PAYLOAD + CARGO Sonrasında yakıt hesaplamalarımıza başlıyoruz. Öncelikli olarak yakıtımızdaki ana başlıkları inceleyelim,
1.
Final Reserve Fuel or Holding Fuel, havada olası bir beklemeye karşı 30 dakkikalık alacağımız yakıttır.
2.
Alternate Fuel, MAP( Missed Approach Point) ile yedek meydan arasında yakılacak olan yakıttır.
ZFW + Holding Fuel = Landing Weight At ALTN3.
Trip Fuel, Uçağımızın planlanan kalkış ve iniş meydanı arasında yakacağı yakıttır.
ZFW + Holding Fuel + Alternate Fuel = Landing Weight at DEST4.
Contingency Fuel, Trip Fuel’e ilave 5% olarak alınır. Uçuş esnasında tırmanışı geç alma veya alçalışın ekran başlatılması gibi durumlara karşı alınır.
Trip Fuel * 0.05 = Contingency Fuel5.
Taxi Fuel, Taxi esnasında kullanılacak yakıttır. Yerde APU kullanımı da bu hesaplamaya dahildir.
a.
APU Fuel = 0.0018/min
b.
Taxi Fuel = 0.0122/min
Taxi Fuel = APU Fuel + Taxi Fuel = (0.0018 * APU TIME) + ( 0.0122 * TAXI TIME)6.
Extra Fuel, Uçuşta ilaveten kaptan tarafından uygun görülen yakıttır. Iniş esnasında pas geçme ihtimalinin yüksek olması, turlu yaklaşma planlanması vb.
7.
Block Fuel, Yukarıdaki bütün hesaplamaların toplamı olarak uçuş başlangıcında uçağa yüklenecek yakıttır.
Örnek bir uçuş ile hesaplamalarımızı yapalım;
THY007Kalkış: LTFM Istanbul Havalimanı
Iniş: LTFE Bodrum Milas Havalimanı
Yedek Meydan: LTBS Dalaman Havalimanı
Yolcu Sayısı: 145
Kargo: 1.000Kg
Rota: LTFM/34L IVGU2C IVGUS UY228 NILRU UY372 OKESA OKES1F LTFE/10L
Mesafe = 270 NM, Istenilirse daha detaylı olması için SID, STAR ve ARR bacaklarının uzunlukları da chart üzerinden tek tek hesaplanabilir veya uçuş planındaki ilk ve son nokta arası alınabilir.
Rüzgar tahminini için
https://hezarfen.mgm.gov.tr/ adresini meydanlar için ve en-route için kullanabilirsiniz.
Biz ortalama 40KT kafa rüzgarı alacağımızı alacağımızı planlıyoruz.
ZFW hesaplayarak başlayalım,
ZFW = 145 * (0.080 + 0.01) + CARGO + OEW
ZFW = 55,45Şimdi FCOM üzerinden Holding Fuel hesaplayacağız.
Ağırlığımızdan dolayı ortalama almamız gerekiyor.
Holding Fuel = (55,45 – 55) * (2260 – 2100) / (60 – 55) + 2100
= 2114 değerini aldık ama bu değer 1 saat için geçerli, bizim için 30DK olacağı için
HOLDING FUEL = 1057 ( 00:30 MIN)LANDING WEIGHT AT ALTN = 55,450 + 1.057= 56.507 Varış meydanımıza inemeyip, yedek meydana inseydik uçağımızın ağırlığı bu şekilde olacaktı. Çünkü Trip Fuel, Yedek Meydan için aldığımız fuel ve Contingency Fuel yakmış olacağız. Yakıt hesaplamaları uçuş istikametinin tersinden başlayarak hesaplanıyor.
Alternatif havalimanı için yakıtımızı hesaplamamız gerekiyor. LTFE – LTBS arası 63NM ve Rüzgar Headwind 20KT olarak gözüküyor. 63NM olarak belirtilen Ground Mile’dır. Rüzgardan dolayı uçacağımız olan mesafe değişecektir. Öncelikle olarak mesafemizi yerden havaya çevirmemiz gerekiyor.
AIR DISTANCE = ( 63 – 50 ) * (108 – 55) / (100 – 50) + 55 = 68,78 olarak hesaplıyoruz ama 69 olarak kabul edeceğiz.
Şimdi varış meydanımız ile yedek meydanımız arasında yakacağımız yakıtı hesaplayacağız.
Öncelikli olarak mavi değerler olarak belirtilenleri AIR DIST göre hesaplayacağız sonra alınan verileri kırmızı olarak gösterilen LANDING WEIGHT olarak hesaplayacağız.
Mavi,
= ( 69 – 50 ) * ( 1.0 – 0.6 ) / ( 100- 50 ) + 0.6 = 0.752
= ( 69 – 50 ) * ( 1.0 – 0.7 ) / ( 100- 50 ) + 0.7 = 0.814
= ( 69 – 50 ) * ( 18000 - 11000 ) / ( 100 – 50) + 11000 = 13600
= ( 69 – 50 ) * ( 17000 – 9000 ) / ( 100 – 50 ) + 9000 = 12040
Kırmızı,
= ( 56,507 – 55,000 ) * ( 0.814 – 0.752) / ( 60,000 – 55,000) + 0.814 = 0.832
= ( 56,507 – 55,000 ) * ( 13600 – 12040 ) / ( 60,000 – 55,000) + 12040 = 12510
Yeşil,
= ( 69 – 50 ) * ( 22 – 14 ) / ( 100- 50 ) + 14 = 00:17 MIN
Alternate Fuel : 0.832Optimum Altitude for Diversion: 12.510FT ama doğuya doğru uçacağımızdan RVSM kuralları gereği 13.000FT alamayacağımız için yüksekliğimizi düşürerek 11.000FT almamız gerekiyor.
Diversion time: 00:17 MINLANDING WEIGHT AT DESTINATION = 56.507 + 0.832 = 57.340 Uçağımızın varış meydandaki ağırlığını bulduk. Varış meydanımıza indiğimizde, yedek meydan için kullanmadığımız yakıtta bulunuyor.
Şimdi varış meydanımız için yakacağımız Trip Fuel hesaplayacağız ve bu hesaplama için varış meydanımız ile yedek meydan arasında hesapladığımız işlemleri tekrarlayacağız.
= ( 270 – 250 ) * ( 338 – 283 ) / (300 – 250) + 283 = 305NM
Maviler,
= ( 305 – 300 ) * ( 2.3 – 2.1 ) / ( 350 – 300) + 2.1 = 2.12
= ( 305 – 300 ) * ( 2.4 – 2.2 ) / ( 350 – 300) + 2.2 = 2.22
= ( 305 – 300 ) * ( 38000 – 37000) / ( 350 – 300) + 37000 = 37100
= ( 305 – 300 ) * ( 36000 – 35000) / ( 350 – 300) + 35000 = 35100
Kırmızı,
= ( 57,340 – 55,000) * ( 2.22 – 2.12) / ( 60,000 – 55,000) + 2.12 = 2.170
= ( 57,340 – 55,000) * ( 37510 - 35100 ) / ( 60,000 – 55,000) + 35100 = 36036
Yeşil,
= ( 305 – 300 ) * ( 56 – 50 ) / ( 350 – 300) + 50 = 00:50
Trip Fuel: 2.170
Optimum Trip Altitude: 36.000 ft / FL360
Trip Time: 00:50Contingency Fuel = 2.170 * 0.05 = 0.097Contingency Fuel Time = 0.097 * 60 / 2.7 = 2 Dakkika olarak alabiliriz.
LTFM meydanındaki taksi süremiz uzun olduğu için yaklaşık 30 dakkika taksi planlıyoruz. 10DK ise LTFE'de olarak planlıyoruz.
Taxi Fuel = 0.0018 * 30DK(APU) + 0,0122 * 40DK(TAXI) = 0.542 APU'yu taksi süresince çalıştırmayacağımız için 20DK LTFM Startup için 10DK LTFE için kullanacağız.
Extra Fuel: Bu rota için ekstra yakıt almayı uygun görmüyorum.
Umarım elimden geldiğince anlatabilmişimdir. Emniyetli uçuşlar.
Berk Çolakoğlu
