MORA - Minimum off route altitudes

MORA olarak adlandırılan minimum rota irtifası, 2.000 feetlik arazi boşluğu sağlayan bir yüksekliktir. Kısacası Yaklaşma yada ayrılış prosedüründe ATC kontrolünde yada ATC olmayan bölümlerde, yaklaşma prosedüründen bağımsız herhangi bir uçuş başı yada bir radyal yakalamak istediğinizde, yani yaklaşma prosedürünün dışına çıkıldığında etraftaki dağlık veya engebeli arazinin üstüne 2.000 feetlik bir yükseklik konularak güvenli irtifada seyretmemizi sağlayan yükseklik çeşididir.



yukarıdaki Chartta daire içerisine alınmış olan MORA yüksekliği Prosedür dışına çıkıldığında bize yükseklik olarak refarans sağlar. Örnek Olarak DEKEK  waypointinde yaklaşma prosedürüne başlanacakken , ATC uyarısı, hava olanakları nedeni ile sola dönülmesi gerektiği zaman Kırmızı yazı Şeklinde 104 yazıldığını görebilirsiniz. Bunun anlamı 10400 feet altına düşülmemesi gerekmektedir.

MEA - Minimum En-route Altitude


MEA adlı Minimum Rota İrtifası , İki Waypoint Arasındaki Havayolunun minmum geçiş irtifası anlamına gelmektedir.



Diyelimki Rhodos havaalanında kalkıcağız. BANRO G80 xxx  Gibi bir rotamız mevcut. Chartta ki BANR3B ile SID uygulayıp daha sonra planlanan rotamıza oturacağız. Kalkışımızı yaptıktan Sonra Prosedürümüzü uygulayıp direk BANRO waypointe gidecez. sonrasında G80 Yolu ile Bir sonraki noktamıza gidecegiz. Resimde Daire İçerisindeki G80 yolunun altında 11000 feet yazmaktadır. İşte Bu MEA dır. Yani G80 Yolunu kullanmamız için minumum 11000 feet ve üzerinde seyir etmemiz gerekmektedir.

MEYDAN TURU

Hava alanı etrafında hayali bir dikdörtgen düşünülerek yapılan turlu uçuştur. Kalkış yapacağımız pistin, pist course baz alınarak kalkış sonrası 90 derecelik dönüşlerle yapılan uçuştur.

Meydan Turu ;

Standart ( Soldan Dönüş ) Meydan Turu





Non-Standart ( Sağdan Dönüş ) Meydan Turu




Meydan Turu Bacakları

1- Upwind ( Pist Dogrultusu ) :
Kalkış ve Tırmanma bacagıdır, Kalkış yapacagımız pistin, pist heading yada course baz alınarak kalkıştan sonra güvenli irtifaya tırmanana yada ATC'den talimat gelene kadar devam  etmemiz gereken bacaktır.
Örnek olarak LTBA 35R ( pist Course 354 )
35R kalkıştan Sonra Güvenli irtifaya yada ATC'den talimat gelene kadar pist course'u olan 354 Uçuş başında tırmanmalıyız.



2- Crosswind ( Rüzgar Yan Bacak ) ; :

Upwind ( Pist Dogrultusu) bacağından sonra 90 derecelik açıyla sağ yada sola dönüp tırmanmaya devam ettigimiz, meydan turunun 2. bacagıdır.
Örnek olarak : az Önce upwind'de 354 Uçuş başı ile seyrettigimizde sola dogru dönüş yaptıgımızda 90 derecelik dönüş yaptığmız için uçuş başımızı 90 derece azaltırız. ( 354-90 : 264 ) Yani Rüzgar yan bacaga geldigimizde uçuş başımız 264 olmak zorundadır.



3- Downwind ( Rüzgar Altı) :
Meydan Turunun 3. Bacagıdır. Rüzgar yan bacaktan sonra sola dönüşle kalkış yaptığımız pistimizin tersi yönünde seyrettigimiz bacaktır. Bu bacakta genellikle Düz irtifada olunur.
Örnek olarak : Hatırlarsanız Bir önceki bacagımızda uçuş başımız 264 dü. Şimdi 3 bacaga dönerken bir 90 derece daha sola dogru dönecegimiz için (264-90= 174) Yani downwinde döndügümüzde uçuş başımız 174 olacaktır.



4- Base Leg ( Esas Bacak ) :
4. Bacagımızdır. Bu bacak final dönüşü yani kalkış yaptıgımız piste tekrar inmemiz için dönecegimiz son bacaktır. Bu bacakta genellikle alçalma evresi başlar.  Hatırlarsanız Bir önceki bacağımızda yani rüzgaraltı bacagında uçuş başımız 174 dü. Şimdi 4 bacaga dönerken bir 90 derece daha sola dogru dönecegimiz için (174-90= 084) Yani esas bacağımıza döndügümüzde uçuş başımız 084 olacaktır.



4. Final Leg ( Final Bacagı ):

Pisti Karşılayacağımız bacaktır. Bu bacakta ayrıca ATC bize niyetimizi sormaktadır. Yani meydan turuna devam mı edecegiz ? yoksa full stop landing mi yapacagız ? buna da karar vermemiz gerekmektedir. Ayrıca Pisti karşımıza aldıgımızda runway insight ( pist görüşü mevzut ) uyarısınıda yapmalıyız. Hatırlarsanız Bir önceki bacağımızda yani esas bacakta uçuş başımız 084 dü. Şimdi 5 bacaga dönerken bir 90 derece daha sola dogru dönecegimiz için (084-90= 354) Yani esas bacağımıza döndügümüzde uçuş başımız 354 olacaktır.



Son olarak

Yukarıda verdiğim değerler tamamen örnekleme amaçlıdır. Bilmeyen arkadaşlara yardımcı olabilmek için. Meydan Turu tamamen görerek şartlarda ve oto pilotsuz yapılmalıdır. Meydan Turu aynı zamanda hep pilotun uçak kabiliyetinin artması hemde Görerek Uçuş nasıl yapılır prosedürleri ögrenmesi içindir.

Yaklaşmalarda Uçak Kategorileri

Çoğumuz aşağıdaki resimde kırmızı daire içine alınmış CAT A&B ve CAT C&D yi merak etmişizdir. Gördüğümüz üzere bu vor dme yaklaşmasında ADA Vor dan sonra CAT A & B : 217 ,  CAT C & D : 204 Radyalde prosedürlere başlamıştır. Peki Bu kategoriler nedir ? neye göre ayrılır.



Uçaklar, Son yaklaşma hızlarına göre kategorilere ayrılır.



Yukarıda ki resimde de görüldüğü üzere ;

KATEGORİ A:  Yaklaşma Hızı, Indicated Airspeed ( Gösterge Hızı ) 91 Knot dan küçük ise kategori A'dır. ( Örnegin C172 )

KATEGORİ B:  Yaklaşma Hızı, Indicated Airspeed ( Gösterge Hızı ) 91 Knot ile 121 Knot arasında ise kategori B'dır. ( Örnegin Baron 58 )

KATEGORİ C:  Yaklaşma Hızı, Indicated Airspeed ( Gösterge Hızı ) 121 Knot ile 141 Knot arasında ise kategori C'dır. ( Örnegin Boeing 738, A320, A321 )

KATEGORİ D:  Yaklaşma Hızı, Indicated Airspeed ( Gösterge Hızı ) 141 Knot ile 161 Knot arasında ise kategori D'dır. ( Örnegin Boeing 777, A340 )

A380  Super Kategorisindedir.

Tekrar Chart Konusuna Gelirsek. Eğer Boeing 738, Airbus 320 tipi bir uçakla chart'daki prosedürümüzü uygulayacaksak. Vor sonrası  204 Radyal ile Prosedüre Başlamak zorundayız.

KALKIŞ VE İNİŞ PİST SEÇİMİ

Kalkacağımız ve ineceğimiz pisti seçerken bizim için ( aksi prosedür belirtilmedigi sürece) en önemli faktör rüzgar'dır. İniş ve kalkış yaparken her zaman pistin karşı yönünden rüzgar esmelidir. Parantez içerisinde yazdığım aksi prosedür olarak örnegin, LTFG ( Gazipaşa ) havaalanına inişler 08 olmasına ragmen, daglık arazi ve kısa pist faktörlerinden dolayı kalkışlar sadece 26 pistinden yapılmaktadır.
Konumuza dönecek olursak iniş kalkış yaparken rüzgar her zaman önümüzde, sag yada soldan ( Crosswind ) alacak şekilde olmalıdır. Tabiki iniş yada kalkışlarda 8 knot'a kadar arka rüzgarı alabiliriz fakat arka rüzgarı almamız uçagın aerodinamik yapısını degiştirebilecegi için her zaman risklidir. ATC kontrolünde yada ATC olmayan yerlerde her zaman güvenli iniş için yukarıdaki EN önemli Faktör olan rüzgar faktörüne uyulmalıdır.



Örnek olarak vermek gerekirse. Bildiğiniz üzere 360 Tane uçuş başımız vardır. İniş yapacagımız pistin Final Approach Coursunu baz alarak rüzgarın hangi yönden uçagımıza gelecegi ve buna göre rüzgarı arkadan yada önden alıp hangi piste iniş yapcagımızı belirleyebiliriz.



LTAF 210850Z 09005KT 9999 SCT035 32/22 Q1005 NOSIG

Yukarıda Ki Metara Göre Rüzgar 090 Yönünden 5 Kts olarak esmekte. Resimde de görebileceginiz üzere, Final approach Cours 50 olduguna göre pisti tam karşımıza aldığımızda rüzgar uçagımıza 40 derece sağdan ve önden vuracaktır.




LTAF 210850Z 24714KT 9999 SCT035 32/22 Q1005 NOSIG

Ama Metarımız böyle olsaydı. Rüzgarımızı 247 dereceden 14 knot olur. Resimde bunu kontrol edersek, Rüzgar uçagın arkasının 10 derece solundan 14 knot rüzgar alacak şekilde geliyor. Hem arkadan hemde 14 knot yani limitlerin dışında olduğu için 05 pistine iniş yapmamamız gerekmektedir. lkarşıda ki 23 pistine yaklaşma yapılmalıdır. İlk Başlarda biraz zor görünse de ilerliyen zamanlarda kafadan yapılabilecek bir hesaptır.

Unutmamak gerekirki. Pist seçimi yapılırken asla ve asla FLİGHT RADAR gibi 3. parti programlara bakılmamalıdır. O anki rüzgar değerine göre iniş pisti belirlenmelidir.